همزمانی اختلال در پالایشگاه شازند و سامانه هوشمند سوخت؛ تولید بنزین هم به چالش افتاد؛ نفوذ در صنعت نفت چقدر جدی است؟

به گزارش پایگاه خبری مبین۲۴، باشگاه خبرنگاران جوان نوشت:

همزمان با حمله سایبری به سامانه هوشمند سوخت که سبب اختلال در عملکرد جایگاه‌های سوخت کشور به صورت سراسری شد، روز گذشته خبری مبنی بر ایجاد اختلال در تولید بنزین، گازوئیل و سوخت جت پالایشگاه امام خمینی (ره) شازند و خارج شدن تمامی واحد‌های آن از مدار به باشگاه خبرنگاران جوان رسید؛ البته منبع خبری اطلاع دهنده، بر این نکته که واحد‌ها تک به تک در حال بازگشت به مدار هستند نیز تاکید داشت.

در پی این خبر دریافتی، خبرنگار گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، موضوع را از مدیرعامل این شرکت پیگیر شد. غلامحسین رمضانپور ضمن تایید خبر بروز اختلال در عملکرد پالایشگاه شازند، احتمال حمله سایبری را رد کرد و گفت: دلیل ایجاد حساسیت در این موضوع، همزمانی اختلال فنی در پالایشگاه شازند با مشکلات صورت گرفته در سامانه هوشمند سوخت است، اما حمله سایبری در مورد پالایشگاه شازند انجام نشده و اختلال صورت گرفته در روند تولید این پالایشگاه صرفاً مربوط به آسیب وارده به یک قطعه در شبکه برق آن است.

آیا تمام واحدهای پالایشگاه در مدار هستند؟

او تاکید کرد: در حال حاضر تمام واحد‌های پالایشگاه شازند بدون مشکل مشغول فعالیت هستند و اختلالی در تولید بنزین این پالایشگاه که مربوط به تامین بنزین تهران می‌شود، وجود ندارد.

رمضانپور همچنین با قرار دادن تلفن همراه خود در  اختیار فرماندار شازند، به خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان اطمینان خاطر داد که مشکلی در تامین قطعه مربوطه نیز وجود ندارد و تمام واحد‌ها در حال فعالیت هستند.

پس از آن، جواد اوجی وزیر نفت نیز که  از شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران بازدید کرد، در پاسخ به خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان، در این زمینه اظهار کرد: در تمامی پالایشگاه‌های نفتی، گازی و حتی صنایع پتروشیمی ایجاد اختلال فنی امکان پذیر است. در این پالایشگاه نیز مشکلی در شبکه برق داد که در همان ساعات اولیه برطرف شد. این مسئله ارتباطی به حمله سایبری ندارد و صرفا مسئله فنی است.

او همچنین در پاسخ به سوال دیگر خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان در خصوص آخرین وضعیت تولید بنزین در کشور بیان کرد: وضعیت تولید خوبی داریم، روزانه بیش از ۱۰۵ تا ۱۰۷ میلیون لیتر بنزین تولید می‌شود. ذخایر در استان‌ها تکمیل است و مشکلی در تامین سوخت بنزین و نفت گاز (گازوئیل) نداریم.

پس از انتشار این اخبار نیز، بلافاصله شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران با انتشار خبری به نقل از علی زیار معاون مدیرعامل این شرکت در این باره، بر ارتباط اختلال در این پالایشگاه به ایراد فنی در شبکه برق آن تاکید کرد. این مقام مسئول گفته است: هم اکنون همه واحد‌ها از جمله یوتیلیتی (تامین کننده نیروی محرکه دستگاه‌های دوار)، واحد تقطیر و واحد‌های فرآیندی این پالایشگاه عملیاتی هستند.

با این وجود، اطلاعات جدیدی توسط برخی کارشناسان پالایشگاه شازند به باشگاه خبرنگاران جوان رسیده است که نشان می‌دهد هنوز تمامی واحد‌های این پالایشگاه به مدار تولید بازنگشته اند.

خارج شدن هر دو فاز پالایشگاه به صورت همزمان طبیعی نیست

این کارشناسان در توضیح سخنان خود می‌گویند: «در تمام پالایشگاه‌ها و حتی اغلب پتروشیمی ها، واحد‌های نیروگاهی درون این مراکز صنعتی وجود دارد. در این مراکز از جمله شازند، اداره یوتیلیتی مسئول تامین نیروی محرکه دستگاه‌های دوار یعنی برق و بخار است و هر گونه اختلال در این دو نیرو به ویژه در برق، موجب از سرویس خارج شدن تمامی دستگاه‌ها و واحدهاست.

پالایشگاه شازند دو فاز دارد؛ یعنی تقریبا می‌توان گفت که دو پالایشگاه در کنار هم هستند و قاعدتا با خارج شدن فاز اول، فاز دوم نباید از مدار خارج می‌شد، اما در این اختلال، هر دو فاز از مدار خارج شدند که اصطلاحا به آن، TOTAL SHOT DOWN (خارج شدن کامل پالایشگاه از مدار تولید) گفته می‌شود.

اصول تولید و توزیع برق در پالایشگاه شازند رعایت نمی‌شود

از سال ۹۵ تا کنون در این پالایشگاه یک ایراد وجود داشته است. تولید برق در پالایشگاه به دلیل حساسیت بالا، بر عهده یک واحد یعنی کارخانه برق و توزیع آن بر عهده یک واحد دیگر به نام توزیع آب و برق و بخار است، اما متاسفانه از اواخر سال ۹۵ در پالایشگاه شازند، توزیع برق با وجود آن که از نظر سازمانی و ساختاری مربوط به واحد دومی است، اما مسئولیتش به قسمت تولید سپرده شده است!

این اقدام تاکنون چندین بار در این پالایشگاه سبب رخ دادن TOTAL SHOT DOWN شده است که معروف‌ترین آن ها، سال ۹۶ و اتفاق اخیر است.

کارخانه برق فاز یک، شامل پنج دستگاه به نام STG (مخفف steam turbine generator یعنی مولد برق با بخار)  است که تعویض یک کابل از یکی از آن ها، موجب از سرویس خارج شدن آن و در کمال ناباوری، نوسان در شبکه برق و از سرویس خارج شدن تمام پنج دستگاه شده است اما اشکال عجیب در آن قسمتی است که کارخانه برق فاز دو نیز که شامل یک کارخانه برق و سیستم تولید بخار جداگانه است، از سرویس خارج شده است. باید این مسئله از قبل برنامه ریزی می‌شد که با خروج یک STG، چهار دستگاه دیگر از مدار خارج نمی‌شدند.

واحدهای تولیدکننده بنزین و گازوئیل هنوز فعال نشده اند!

در حال حاضر پس از گذشت بیش از ۲۴ ساعت هنوز هم مهمترین واحد‌ کلیدی فاز دو یعنی RCD (کلیدی‌ترین واحد در چرحه تولید بنزین که واحد ۱۴ پالایشگاه یعنی واحد تصفیه هیدروژنی باقی مانده سنگین نفت خام یا residue heavy crude oil Distillation tower است) به مدار باز نگشته است.

البته شب گذشته واحد RFCC (واحد ۱۵ پالایشگاه و مسئول شکست کاتالیستی باقی مانده سنگین نفت خام یعنی residues failure Catalytic of heavy crude oil) و واحد ۳۲ یعنی تصفیه کننده هیدروژنی بنزین (CGH یا Cracked gasoline hydrotreating) بالاخره به مدار برگشته اند.

RCD خوراک واحد RFCC را تامین و این واحد نیز، بنزین را برای واحد CGH تامین می‌کند که در نهایت، منجر به تولید روزانه ۱۶ میلیون لیتر بنزین یورو ۴ و یورو ۵ و گازوئیل می‌شود.

هر یک روز اختلال در تولید این پالایشگاه، موجب زیان حداقل ۵۰ میلیاردی تومانی، اختلال در برنامه‌های استراتژیک زیر ساختی، مشکلات محیط زیستی (از زمان شروع به کار مجدد واحد‌های غیرفعال شده پالایشگاه تا بازیابی توان تولید سوخت استاندارد در آن ها، سوخت تولید شده غیراستاندارد و مضر است)، افزایش ریسک آسیب پذیری نیروی انسانی و … می‌شود.

راهکارهای ساده برای جلوگیری از حادثه وجود داشت

به طور مشخص، داشتن برنامه و آمادگی برای هر حادثه ای، وظیفه ذاتی رئیس بهره برداری و نظارت بر آن برعهده مدیر عملیات این پالایشگاه بوده است. در شرایط حساس کشور و با توجه به هک شدن سیستم توزیع سوخت، اصلا نباید چنین کاری صورت می‌گرفت، زیرا با چند عمل خیلی ساده هم می‌شد از بروز این اتفاق جلوگیری کرد؛ از جمله قطع ارتباط فاز یک و فاز دو و همچنین نگه داشتن فاز دو در سرویس!

ضمن اینکه راهکارهای جایگزین عملیاتی وجود داشت تا خسارات به حداقل میزان خود برسد و اصلا نباید تمامی دستگاه‌های STG از سرویس خارج می‌شدند.

لازم‌به ذکر است؛ از سرویس خارج شدن و سرویس گذاری برخی دستگاه‌ها مثل بویلر‌ها ، رآکتورها، کوره های ریفرمر متان یا حتی پمپ‌ها چند روز زمان نیاز دارد و در نتیجه، برای رسیدن به محصول مطلوب باید واحد‌ها چند روزی کار کنند. همچنین از سرویس خارج شدن بی برنامه واحدها، موجب مستهلک شدن دستگاه‌ها و از بین رفتن کاتالیست‌ها که همگی تحریم هستند، می‌شود».

سخن پایانی؛

بر اساس این گزارش، اکنون چندین سوال اذهان را به خود مشغول کرده است؛ از جمله این که چرا از قبل، استراتژی‌های لازم برای جلوگیری از اختلال در ۴ دستگاه STG دیگر پس از آسیب دیدگی STG ابتدایی در نظر نشده است؟ و چرا وظیفه توزیع برق در این پالایشگاه به جای واحد توزیع آب و برق و بخار به واحد تولید برق سپرده شده است؟ یا این که فاز ۲ پالایشگاه که دارای واحدهای حساس تری مانند RCD و RFCC است، چرا از سرویس خارج شد؟

ضمن این که به گفته کارشناسان پالایشگاه شازند، مشابه این اتفاق در سال ۹۶ نیز همزمان با تغییر مدیرعامل پالایشگاه شازند رخ داده و اکنون که مجددا بحث تغییر مدیرعامل این پالایشگاه مطرح شده، شاهد تکرار این مسئله هستیم و شائبه سهل انگاری یا حتی تعمدی بودن وقوع اختلال را پررنگ‌تر می‌کند. این‌ها ابهاماتی است که انتظار می‌رود شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی در مقابل آن‌ها پاسخگو باشد، حال باید منتظر بود و دید که این شرکت چه پاسخی خواهد داد؟