الایز گرول/فارن پالیسی
رامین ساداتی
محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، با ورودش به نیویورک در روز پنجشنبه و ارائه پیشنهاد یک رژیم بازرسی هسته ای جامع در قبال رفع تحریم های آمریکا، مرحله ی جدیدی را در بازی عمومی که بین ایران و ایالات متحده ـ از زمانی که دو کشور تقریبا در ماه گذشته نزدیک به ورود به جنگ شدند ـ آغاز کرد. در میانه تشدید تحریم تجاری آمریکا، حملات [منسوب به ایران] به تانکرهای نفت و ساقط کردن یک هواپیمای بدون سرنشین آمریکایی توسط نیروهای نظامی تهران، دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، با صدایی رسا اعلام کرد که می خواهد اختلافات را در میز مذاکره حل کند، که به معنی گوشمالی برای مشاوران تندرویی است که خط مشی تهاجمی ترامپ را نسبت به ایران ترسیم کرده اند. هرچند هیچ مذاکره رسمی در حال انجام نیست ـ و بعید است پیشنهاد ظریف پذیرفته شود ـ وزیر امور خارجه ایران روشن کرد، تهران مایل به مصالحه است و حتی «احتیاط» رئیس جمهور آمریکا را ستایش می کند؛ این داستان یک شکست دیگر برای مشاور امنیت ملی ترامپ، جان بولتون است. به گفته سه منبع مطلع در کاخ سفید ـ که نخواسته اند نام آنها فاش شود ـ بولتون که اکنون تقریبا شانزده ماه است به عنوان مشاور امنیت ملی کاخ سفید فعالیت می کند، اغلب خود را در معرض شکست در مباحث سیاست‌گذاری دیده و این امر موجب شده است که این کارمند سابقه دار واشنگتن از کار خود به عنوان مشاور عالی سیاست خارجی ترامپ، ناامید شوند. این مسأله همچنین آخرین شواهد سرخوردگی رو به رشد ترامپ است. مارک گرومبریج، که قبل از جدایی از بولتون به خاطر حمایتش از ترامپ، بیش از یک دهه به عنوان مشاور به بولتون کار کرده بود، می گوید: در مسائل کلیدی، او برنده نیست. بولتون در سال جاری میلادی برای مداخله در ونزوئلا فشار آورد و پیشنهاد کرد، نیکولاس مادورو، رئیس جمهور درگیر نزاع، در حال ساقط شدن است، اما در این مورد اشتباه کرده است. او همچنین به عنوان یک بازیگر کلیدی در انتقال کشتی ها و تجهیزات نظامی ایالات متحده به خاورمیانه به شمار می رود که یک دوره تنش را به وجود آورد که موجب نابودی یک هواپیمای بدون سرنشین آمریکایی توسط نیروهای ایران شد. این امر منجر به تصمیم لحظه آخری ترامپ مبنی بر عدم تلافی جویی شد (موضوع تحسین ظریف از ترامپ در روز پنجشنبه) – معکوس سازی روندی که گفته می شود در تضاد با توصیه های بولتون و وزیر امور خارجه مایک پمپئو بوده است. در دیگر لحظات کلیدی، بولتون به هیچ وجه دیده نشده است. هنگامی که در اواخر ماه گذشته ترامپ با کیم جونگ اون رهبر کره شمالی دیدار کرد، بولتون برای دیدار با همتایانش در مغولستان بود. در عوض، همراه رئیس جمهور در سفر تاریخی اش به منطقه غیر نظامی شده دو کره، مجری فاکس نیوز، تاکر کارلسون بود که اخیرا بولتون را با “کرم ساختاری اداری” توصیف کرده و هشدار داده “بولتون” که در گذشته از تغییر رژیم در کره شمالی و ایران دفاع کرده، بخشی از گروهکی است که ایالات متحده را به جنگ با عراق برد. در ماه مارس، یک روز پس از اینکه وزارت خزانه داری آمریکا شرکت های کشتیرانی چینی را برای انجام تجارت با کره شمالی مجازات کرد، ترامپ در توییتر گفت”دستور برداشته شدن” تحریم های اضافی در مورد کره شمالی را داده، ولی هیچ تحریم اضافی وجود نداشت و ترامپ در واقع تلاش کرد، تحریم هایی را که روز گذشته اعلام شده بود، لغو کنند؛ تحرم هایی که بولتون از آن حمایت و درباره اش توییت کرده بود. بر اساس گزارش پالیتیکو به تازگی، ترامپ به سناتور رند پل، جمهوری خواه کنتاکی و از لیبرتارین های سرسخت، مجوزی برای تلاش در راه ایجاد کانال سیاسی با ایران داده است (گرچه انکار کرده که پال را به عنوان سفیر دیپلماسی با ایران منصوب کرده است). پال به دنبال دیدار با ظریف در نیویورک است و در همین حال ظریف روز پنجشنبه با خبرنگاران دیدار با پال را تکذیب نکرد؛ اما نقش این سناتور را “بیش از حد بزرگ شده” توصیف نمود. اگر چنین اتفاقی بیفتد، کانال رند پال و حضور ظریف در نیویورک، نخستین راه مشخص برای مذاکرات بین ایالات متحده و ایران در طول بحرانی است که تقریبا نزدیک به ایجاد جنگ میان دو کشور شده بود و این بحران نشانه ای از فروکش ندارد. در روز جمعه، ایران یک تانکر نفتکش بریتانیایی را توقیف کرد، که منجر به تشدید تنش ها بین تهران و غرب شد.
یکی از منابع ما، بولتون را “بی تفاوت نسبت به مسائل” توصیف کرده، ولی افزوده در دولتی که توسط آشفتگی و حرکات سیاسی ضعیف تعریف شده است، سؤال اصلی این است که آیا حرکت به سوی تعامل نشان دهنده “تغییر دائمی سیاست خارجی رئیس جمهور است یا خیر؟” این منبع معتقد است: [بولتون] یک حرفه ای است و این را درک می کند. اما تفاوت بین بولتون و ترامپ بدون عواقب نیست. هنگامی که بولتون صحبت می کند، معلوم نیست که آیا وی از طرف رئیس جمهور صحبت می کند یا اینکه ترامپ در ظرف چند ساعت از اظهارنظر مشاور خود از او انتقاد خواهد کرد. به گفته گرومبریج: این امر باعث شده است که بولتون با مشکل اعتبار در چشم متحدان ایالات متحده روبه رو شود. در دیدار با شرکای آمریکایی، از جمله سفر آتی ترامپ به کره جنوبی و ژاپن، به احتمال زیاد سخنان بولتون چندان مهم و مرتبط نیست و، همانطور که گرومبریج می گوید، متحدان بیشتر به توییتر ترامپ اعتماد می کنند. بولتون در طول دوران حرفه ای خود، از رویکرد تهاجمی به استفاده از قدرت آمریکایی حمایت کرده و معمولا به هزینه از دست رفتن مذاکرات دیپلماتیک. در تهران، بولتون با سوءظن شدید دیده می شود، زیرا بارها و بارها از سرنگونی حکومت اسلامی حمایت کرده است. با این حال، در رابطه با دشمنان اصلی آمریکا، ایران و کره شمالی، ترامپ از جلسات مذاکره یا پیشنهادات عمومی برای مذاکرات حمایت می کند. به شکلی قابل توجه، قطع ارتباط با ترامپ به نظر نمی رسد که منجر به آن شده باشد بولتون کامل از حیطه توجه و علاقه رئیس جمهور خارج شود. انتظار می رود، بولتون هفته آینده سفر خود به ژاپن و کره جنوبی را آغاز کند تا روابط بین دو متحد آمریکایی را که در یک جنگ تجاری خفیف قرار دارند – آن هم در حالی که واشنگتن به آنها نیاز دارد که در مهندسی دستیابی به موفقیت در مذاکرات با کره شمالی و مقابله با چین، در یک جبهه باشند – بهبود بخشد. اما اختلافات بین ترامپ بولتون اکنون ماه هاست عمومی نمایش داده شده و ترامپ بارها در مصاحبه ها مواضع بولتون را رد و حتی برای لغو سیاست های مورد حمایت مشاور امنیت ملی تلاش کرده است. ترامپ ماه گذشته در مصاحبه با خبرنگاران گفت، او همچنان به بولتون اعتماد دارد؛ اما او را به عنوان یک صدا در میان بسیاری از صداهای مشورت دهنده دیگر می بیند. وی افزود: بولتون یکی از تندروترین مشاوران اوست و گفت: افراد دیگری که این موضع را ندارند، هم در دولت من هستند. ترامپ گفت: من در بسیاری موارد با جان بولتون مخالفم. تنها چیزی که مهم است، منم. این اختلاف در ماه گذشته زمانی که ترامپ بعد از فرایند تصمیم سازی نرمال در شورای امنیت ملی، از حمله تلافی جویانه به ایران، عقب نشینی کرد، خود را نشان داد. یکی از صداهای کلیدی که ترامپ را برای جلوگیری از جنگ مسلحانه با ایران تشویق کرد، کارلسون، مجری فاکس نیوز بود که از برنامه تلویزیونی خود به عنوان یک کانال ارتباطی عظیم با کاخ سفید استفاده می کند. جیمز کارفانو، معاون رئیس جمهور در بنیاد میراث محافظه کاری می گوید: شیوه مشاوره نامتعارف ترامپ منعکس کننده یک ویژگی کلیدی زندگی به عنوان مشاور امنیت ملی رئیس جمهور است: ترامپ حرف خودش را می زند و کار خودش را می کند. مشاوران امنیت ملی ممکن است زمانی دروازه‌بان هایی برای تفکر رئیس جمهور در مورد سیاست خارجی و امنیتی بوده باشند، اما در کاخ سفید ترامپ، این مسأله دیگر مثل سابق درست نیست. هیچ مشاوری نیست که به ترامپ بگوید چه کار کند.